در این مصاحبه، با علی صدری‌نیا، کارگردان و تهیه‌کننده مستند «بی‌واسطه»، به گفتگو نشستیم تا درباره ایده اولیه و چالش‌های ساخت این مستند بیشتر بدانیم. مستندی که با هدف بازتاب واقعیت‌های جامعه و نقد ساختارهای موجود به دل ماجرا می‌رود و تلاش می‌کند تا مسائل کلان کشور را به شکلی بی‌واسطه و واقع‌گرا بررسی کند. صدری‌نیا در این گفتگو از تجربه‌های خود در برنامه «مدیر مسئول» و تأثیر آن بر شکل‌گیری «بی‌واسطه»، دغدغه‌ها و اهداف اصلی این مستند، انتخاب موضوعات و چالش‌های تولید آن سخن می‌گوید. همچنین به بازخوردهای دریافتی از سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف و افق‌های پیش‌روی این مستند می‌پردازد.
شکل‌گیری ایده اولیه «بی‌واسطه» از کجا شروع شد؟
علی صدری‌نیا: ایده اولیه «بی‌واسطه» از تجربه‌ای که در سال ۱۳۹۷ با برنامه «مدیر مسئول» به دست آوردیم، شکل گرفت. در آن برنامه، ما هر هفته سراغ یک مسئول می‌رفتیم و سعی می‌کردیم مسائل کلان کشور را از زوایای مختلف بررسی کنیم. این برنامه اگرچه به فصل دوم نرسید، اما به ما آموخت که چگونه می‌توانیم به مسائل مهم کشور نزدیک شویم و از چه زوایایی می‌توانیم به آنها بپردازیم. از همان زمان بود که ایده برنامه‌ای مانند «بی‌واسطه» در ذهن من و تیمم شکل گرفت. حضور محمد دلاوری در آن برنامه نیز به ما این فرصت را داد تا به برنامه‌ای از جنس مطالبه‌گری فکر کنیم.
هدف و دغدغه اصلی شما در ساخت «بی‌واسطه» چه بود؟
هدف اصلی ما در «بی‌واسطه» این بود که برنامه‌ای متفاوت از برنامه‌های گفت‌وگو محور استودیویی بسازیم. ما می‌خواستیم به جای اینکه در استودیو بنشینیم و با مهمان‌ها گفت‌وگو کنیم، به دل ماجرا برویم و از نزدیک با مسئولان در محل کارشان صحبت کنیم. این کار به ما این امکان را می‌داد که با استفاده از ظرفیت‌های تصویری، مسائل را به شکلی واقعی‌تر و بی‌واسطه‌تر بررسی کنیم. دغدغه اصلی ما این بود که کارکرد واقعی رسانه را به نمایش بگذاریم؛ یعنی بی‌واسطه سراغ دغدغه‌های مردم برویم و موضوعاتی را بررسی کنیم که در سال‌های اخیر کمتر به آنها پرداخته شده بود.
موضوعات برنامه چگونه انتخاب می‌شوند؟
موضوعات برنامه «بی‌واسطه» بر اساس دغدغه‌های افکار عمومی انتخاب می‌شوند. ما یک اتاق فکر داریم که اعضای آن صاحب نگاه روزنامه‌نگاری هستند و در جلسات متعدد درباره موضوعاتی که برای کشور مهم‌اند، بحث و تبادل نظر می‌کنیم. مثلاً بحران آب یکی از موضوعات مهمی است که در استان‌های مختلف مانند هرمزگان و خوزستان به آن پرداخته‌ایم. یا موضوع مهاجرت و فرار مغزها که در قسمت مربوط به پارک فناوری پردیس بررسی شد و در قسمت‌های بعدی نیز به آن خواهیم پرداخت. هدف ما این است که به این موضوعات به شکلی واقعی و بدون جهت‌گیری‌های فانتزی بپردازیم.
برنامه‌های موفقی بوده‌اند که خودتان بیشتر از آنها راضی باشید؟
بله، چند برنامه بودند که به نظر من موفق‌تر از بقیه بودند. مثلاً در یکی از قسمت‌ها به هرمزگان سفر کردیم و به موضوع تورم و بیکاری پرداختیم که این استان رتبه اول را در کشور داشت. یا در برنامه‌ای دیگر، به موضوع کاهش قدرت خرید مردم پرداختیم که به نصف یا یک سوم رسیده بود. این برنامه‌ها به دلیل صراحت و شفافیت‌شان مورد توجه قرار گرفتند. همچنین برنامه‌ای که در آرادکوه ضبط شد و برای اولین بار بالای کوه زباله به ارتفاع ۶۰ متر رفتیم، یکی از برنامه‌های خاص ما بود.
چقدر به بازخوردهای برنامه از سوی دستگاه‌های مربوطه و سازمان‌ها توجه می‌کنید؟
ما بعد از پخش هر قسمت، بازخوردها را به دقت رصد می‌کنیم. در برخی موارد، بازخوردها مثبت بوده و روی عملکرد دستگاه‌ها اثر گذاشته‌اند. مثلاً در مورد برنامه‌ای که با رئیس سازمان هواپیمایی کشور داشتیم، بازخوردها باعث شد که برخی از مشکلات در این حوزه مورد بررسی قرار بگیرند. در برخی موارد هم، این مطالبه‌گری باعث شده که دستگاه‌ها به تکاپو بیفتند و پاسخگوی مسئولیت‌های خود باشند.
افق رو به جلوی شما با این مطالبه‌گری چیست؟
ما در هر قسمت سراغ موضوعاتی می‌رویم که کمتر به آنها پرداخته شده‌اند. هدف نهایی برنامه این است که این موضوعات را پیگیری کند و به آنها بپردازد. ما مدعی نیستیم که «بی‌واسطه» می‌تواند همه مشکلات را حل کند، اما همین که بتوانیم موضوعات را به شکلی واقعی مطرح کنیم و دغدغه‌های مردم را به خود اختصاص دهیم، قدم بزرگی است. در فصل دوم نیز قصد داریم سراغ موضوعات جدی‌تر و مهم‌تری برویم.
برنامه‌ای که سراغ مسائل چالشی جامعه می‌رود، چقدر می‌تواند درگیر مرزهای مصلحت شود؟
از همان ابتدا با محمد دلاوری قرار گذاشتیم که خودمان را حذف نکنیم و از سؤالات کف جامعه تا سؤالات جدی را بپرسیم. ما برای خودمان مرزی تعیین نکردیم که بگوییم به فلان موضوع نزدیک شویم و به فلان موضوع نزدیک نشویم. البته این کار نیازمند ابزارهایی فراتر از خواست ما بود و تلاش مضاعفی را در ساخت، پژوهش و رایزنی‌ها می‌طلبید. خوشبختانه تاکنون دچار ممیزی نشده‌ایم و مدیران رسانه ملی از برنامه حمایت کرده‌اند.
محمد دلاوری با چه رویکرد و نگاهی برای این برنامه انتخاب شد؟
محمد دلاوری تنها گزینه‌ای بود که من برای اجرای این برنامه در نظر داشتم. پیش از این هم با او در برنامه «مدیر مسئول» کار کرده بودم و می‌دانستم که او ویژگی‌های لازم برای اجرای چنین برنامه‌ای را دارد. دلاوری علاوه بر قدرت روایتگری، از هوش رسانه‌ای و دانش سیاسی خوبی برخوردار است. تجربه‌اش در گفت‌وگو با مسئولان و تولید خبر به او کمک کرده که بتواند مواجهه درستی با اتفاقات در صحنه‌های مختلف داشته باشد. جنس روایتگری و اجرای این برنامه طوری است که کسی به‌جز محمد دلاوری نمی‌توانست برعهده بگیرد.
مهم‌ترین دغدغه‌تان برای ادامه این فصل چیست؟
با تجربه‌ای که از فصل اول داریم، سراغ فصل دوم خواهیم رفت. برای ۲۶ قسمت، بالای ۷۰ موضوع داریم که باید غربالگری کنیم. هدف ما این است که سراغ موضوعات تازه و نادیده برویم و امیدواریم سفرنامه خوزستان که در فصل دوم جانمایی شده، به‌خوبی پیش برود.
سختی‌های کار چه بود؟
ساخت برنامه‌هایی مانند «بی‌واسطه» بسیار سخت است. طراحی برنامه به شکلی است که برنامه را در قالب مستند یک روزه ضبط می‌کنیم و مهمان یا همان مدیر مجموعه باید زمان زیادی را همراه ما باشد. این نیاز به برنامه‌ریزی و هماهنگی خاصی دارد. حتی پیش آمده که وقتی همه آماده‌اند و منتظر مدیر مربوطه هستیم، شخص حاضر نشده جلو دوربین بیاید.
آیا پیش آمده که مدیری شرط کند بخشی از حرف‌هایش روی آنتن نرود یا اصلاً نخواهد جلو دوربین بیاید؟
بله، این اتفاق افتاده است. در فصل اول اگر قرار بود سراغ ۲۶ مهمان برویم، تقریبا سه برابر آن را انتخاب کردیم تا به این تعداد رسیدیم. برخی به صراحت می‌گفتند که دستاوردی ندارند و حضورشان جلو دوربین شایسته نیست. عده‌ای هم نمی‌پذیرفتند که وارد چنین چالش و فضایی از گفت‌وگو شوند.
در پایان، چه پیامی برای مخاطبان «بی‌واسطه» دارید؟
ما در «بی‌واسطه» سعی کرده‌ایم صدای مردم باشیم و به موضوعاتی بپردازیم که کمتر به آنها توجه شده است. امیدواریم که این برنامه بتواند قدمی هرچند کوچک در جهت بهبود شرایط کشور بردارد و دغدغه‌های مردم را به گوش مسئولان برساند. از مخاطبانمان نیز می‌خواهیم که با نظرات و پیشنهادات خود ما را در این مسیر همراهی کنند.
شما می‌توانید برای مشاهده این اثر به سایت عصر مراجعه نمایید و بی‌واسطه را رایگان تماشا کنید.
